Biżuteria emaliowana znana była już w starożytności, a pierwsze emaliowane precjoza odkryto w XII wieku p.n.e. Podstawowym składnikiem tradycyjnej emalii jest włókno szklane, ale współcześnie sięga się także po nowocześniejszy materiał zawierający żywicę epoksydową.
Emalia to sproszkowany kwarc oraz tlenki metali, które po wypaleniu przyjmują różne kolory – np. tlenki złota dają efekt czerwieni, tlenek chromu daje zielenie, a tytanu żółcie. Powierzchnię, która ma zostać emaliowana pokrywa się właśnie takim proszkiem, a następnie wypala w temperaturze około 750 – 900 stopni.
Doprowadza to do rozpuszczenia się kwarcu, ale nie narusza metalu. Powierzchnie metalu, które pokrywane są emalią to tzw. pola lub gniazda. Z uwagi na odpowiedni współczynnik rozszerzalności cieplnej oraz wysoką temperaturę topnienia, najlepiej nadają się do emaliowania złoto i miedź.
Tradycyjne i nowoczesne techniki emaliowania
Jest wiele technik emaliowania.
Technika tradycyjna, zwana emaliowaniem na gorąco, polega na podjęciu następujących kroków:
- zmieszanie kolorów emalii w celu uzyskania pożądanego odcienia
- ręczne aplikowanie emalii za pomocą igły do zagłębień w powierzchni
- wyrównywana nałożonej emalii za pomocą narzędzia przypominającego wykałaczkę
- usuwanie bąbelków powietrza za pomocą płomienia
- wypalanie w piecu
Technika champlevé, zwana techniką żłobkową, polega na tym, że nieprzezroczysta emalia wypełnia wgłębienie w metalu, przy czym emalia znajduje się pod jego powierzchnią.
Technika cloissoné, zwana emaliowaniem komórkowym, wymaga ogromnej precyzji. Powierzchnia przeznaczona do emaliowania jest podzielona metalowymi przegródkami (najczęściej srebrnymi bądź złotymi). W każdą powstałą w ten sposób kieszonkę wpuszcza się emalię, a następnie całość wypala. Pokrywanie kieszonek emalią powtarza się tak długo, aż osiągnie się zamierzony efekt.
Technika basse-taile polega na tym, że metalowa powierzchnia, zwykle złota lub srebra , jest grawerowana lub rzeźbiona w płaskorzeźbie, a następnie pokryta półprzezroczystą szklistą emalią.
Technika plique-a-jour, zwana okienkową, polega na tym, że nie używa się podkładu z metalu, a odpowiednio zagina blaszki tworząc wzór, który wypełnia się emalią. Szkielet z metalu nadaje biżuterii kształt i formę. Efekt przypomina witraż.
Współcześnie stosuje się także emalie z polimerami utwardzanymi promieniami UV, których nakładanie przypomina… nakładanie wypełnienia stomatologicznego, czyli popularnej plomby światłoutwardzalnej.
W zależności od właściwości, szybkość polimeryzacji może wynosić od kilku godzin do kilku minut lub nawet sekund. Choć emalie takie są łatwe w użyciu, a uzyskana tą metodą powłoka emaliowa jest plastyczna, rzadko odpryskuje i jest łatwa do naprawy, zdobiona nią biżuteria to masowa produkcja, w której trudno o oryginalność…
Warsztat emaliera – współczesny pokój alchemika
Tworzenie biżuterii emaliowanej tradycyjnymi metodami wymaga wyczucia, cierpliwości oraz czasu, bo tej trudnej sztuki można nauczyć się wyłącznie metodą prób i błędów. W Polsce jest zaledwie kilka miejsc, w których nauczyć się można emalierstwa, a i tak artyści parający się tą dziedziną sztuki podkreślają, że trzeba wysiedzieć swoje godziny, zepsuć mnóstwo przedmiotów, i trzeba się też czasem poparzyć.
Warsztat emaliera przypomina pokój alchemika: mnóstwo tu proszków, słoiczków, pęset, tacek… Są lupy, a nierzadko i mikroskop, cała masa pędzelków, kamieni szlifierskich i pilników. No i jest oczywiście piec do wypalania.
Jak dbać o biżuterię z emalią
Precjoza powstające w studiu artysty emaliera to rzeczy unikatowe. Sięgają po nie osoby, dla których oryginalność przesądza o wartości biżuterii. Każdy wisiorek, kolczyki czy pierścionek to arcydzieło, o które trzeba dbać i przechowywać w odpowiednich warunkach.
Ponieważ emalia narażona jest w codziennym użytkowaniu na działanie perfum czy kremów, warto przed każdym odłożeniem do szkatułki czy woreczka przeczyścić ją miękką szmatką. Z biżuterią emaliowaną należy się obchodzić bardzo ostrożnie, aby jak najdłużej zachowała swój wygląd.
Jeśli zachodzi potrzeba jej umycia, używamy wyłącznie letniej wody i szmatki z delikatnej tkaniny, np. mikrofibry.
Do czego pasuje biżuteria z emalią?
Równie dobrze sprawdza się w stylizacjach dziennych i wieczorowych. Z uwagi na intensywne nasycone kolory i zwracające uwagę wzornictwo, stanowi mocny kontrapunkt dla ubrań w ciemnej jednolitej kolorystyce. Podobnie jak biżuteria witrażowa, srebrna biżuteria z emalią wyśmienicie prezentuje się z czernią, granatem, brązem czy burgundem.
W kolekcji Emalia Sophie Thao uroda srebra i emalii podkreślana jest dodatkowo przez cyrkonie. Szczególnie wyrafinowane są precjoza robione ze srebra, białej i czarnej emalii oraz białych cyrkonii. To typowo wieczorowe zestawienie barw, które – dzięki cyrkoniom – przepięknie połyskują w sztucznym świetle. Biżuteria emaliowana od stuleci zachwyca nasyconymi barwami, kontrastami i wyrafinowanym wzornictwem.
Emalia może mieć różny stopień przezroczystości, czasem przypomina masę perłową, a nawet przepuszcza światło, bywa, że daje wrażenie doskonałej jakości porcelany. W każdym wydaniu jest naprawdę zjawiskowa.